Startdag Orkaanseizoen Caribisch Nederland: “We zijn onder constructie”

Edith Kuijper is gastvrouw op de startdag op 16 mei in Den Haag, een gezamenlijk initiatief van KNMI en DCC-IenW. Bij de opening van de bijeenkomst vertelt ze dat orkaan Irma (2017) de aanleiding is geweest om een Weer Impact Team te formeren voor Caribisch Nederland: Bonaire, St Eustatius en Saba, kortweg ook wel de BES-eilanden genoemd. Dit team moet, net als de Nederlandse evenknie, bij dreiging van heftig weer de crisispartners informeren over het weerbeeld en de impact ervan.

“We willen jullie bijpraten over de werkwijze van KNMI in het orkaanseizoen en hoe KNMI en DCC-IenW de overzeese gemeenten en jullie informeren over mogelijk orkaangevaar”, zegt Kuijper.

In de zaal zitten meer dan veertig deelnemers afkomstig van verschillende ministeries: Volksgezondheid, Welzijn en Sport; Defensie; Justitie en Veiligheid; Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Onderwijs Cultuur en Wetenschap, Economische Zaken en Klimaat, Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit, Infrastructuur en Waterstaat, Rijkswaterstaat en KNMI. Daarnaast zijn er verschillende afgevaardigden van Rode Kruis en Wageningen University & Research.

Watches en warnings

Na de opening neemt Jos Diepeveen, Veiligheidsmeteoroloog en Coördinator Weerkamer van het KNMI, het woord. In zijn presentatie gaat hij in op het fenomeen ‘orkaan’. “Een orkaan kan ontstaan bij een zeewatertemperatuur van 26,5 graden of hoger, rotatie en een lage windschering. Als er windsnelheden van 119 km/u ontstaan, 12 Bft of hoger, spreken we van een orkaan.”

Het orkaanseizoen duurt van juni tot november. De piek van het seizoen is van halverwege augustus tot half oktober. In het orkaanseizoen is KNMI extra alert. “We staan dan in nauw contact met het National Hurricane Centre in Miami. Dit instituut volgt de weerssituatie op onder andere de Atlantische Oceaan en het Caribisch gebied. Mede op basis van hun informatie geven wij watches en warnings aan het bevoegd gezag op de BES-eilanden. Bij een watch is er binnen 48 uur tussen 10 en 50 % kans op een tropisch systeem, bij een warning is die kans binnen 36 uur groter dan 50%. Bij verhoogd gevaar informeren we de eilanden om de paar uur via e-mail, de website en telefonisch.

Hoe vaak geeft KNMI weerwaarschuwingen af? Jos Diepeveen: “De bovenwindse eilanden (Saba, Sint Eustatius, Sint Maarten) hebben een paar keer per jaar te maken met de dreiging van een tropisch systeem.  Bij de benedenwindse eilanden (Aruba, Curaçao, Bonaire) ligt deze kans beduidend lager.
De zaal vraagt zich af of KNMI alleen de BES-eilanden informeert? Diepeveen: “Sinds 2016 is dat wel onze taak. Curaçao, Aruba en Sint Maarten hebben hun eigen meteorologische dienst. Natuurlijk werken we samen.”

Weer Impact Team

Na de koffiepauze, waarin flink genetwerkt wordt, neemt Kuijper weer het woord. Haar presentatie is bedoeld om de werkwijze van het Weer Impact Team Cariben uiteen te zetten. “Deze is afgeleid van het Europees Nederlandse Weer Impact Team . Ook hier is het doel van samenkomst: actueel weerbeeld geven en de mogelijke impact ervan beoordelen.”

Het Weer Impact Team Carib wordt bijeengeroepen bij een warning-fase of als het DCC-IenW, een eiland of het KNMI dat nodig acht. In het team zitten: DCC-IenW (als facilitator en voorzitter), KNMI, vertegenwoordiger(s) van eiland(en), een liaison van Defensie, het Departementaal Coördinatiecentrum Crisisbeheersing van BZK, het Landelijk Operationeel Coördinatiecentrum (LOCC), het NCC en de afdeling communicatie van IenW. “De procedure tijdens de telefonische bijeenkomst loopt volgens een vast stramien. We bevragen iedereen op de feiten, we beoordelen de situatie, bepalen de impact en geven advies. De berichtgeving en gewenste acties verzorgen de achterbannen. Ook bepalen we de volgende bijeenkomst van het team.”

Oefenen

Bovenstaand is de aangescherpte procedure die ontstond na een oefening van het Weer Impact Team in juni 2018 op Sint Eustatius. “Afgelopen week hebben we ook geoefend op en met Saba. Daar zagen we weer verbeterpunten. Zo bleek de telefonie een zwakke schakel. Verder nam eilandsecretaris Tim Muller tijdens de vergadering een time-out. Hij wilde de paraatheid van iedereen op het eiland verzamelen. Ik was behoorlijk onder de indruk. Binnen het kwartier van de time-out was de beeldvorming bijeengebracht: alle boten waren uit het water, de (lucht)haven was dicht, grote machines werden over het eiland verspreid om na de orkaan ter plekke te kunnen worden ingezet, een drinkwatervoorraad aangelegd en de communicatie op gang gebracht .”

Scheiding

Bij het nabespreken van de oefening bleek dat een scheiding in het Weer Impact Team wenselijk is: een weerteam vóór de orkaan en een impactteam voor daarna. Tijdens de startdag rees de vraag of niet ook de Rijksvertegenwoordiger aangesloten moet zijn. En moet er parallel aan het expertteam niet ook een bestuursteam komen? Terechte vragen, meent Kuijper. “Zo vind ik het ook niet logisch dat ná een ramp het DCC-IenW het Weer Impact Team blijft coördineren. Bijstand en operationele diensten zijn het terrein van BZK en LOCC/NNC. Daarnaast wil de eilandsecretaris na de ramp met slechts één persoon van het team in contact wil staan; hij is dan broodnodig op het eiland zelf. Ik ga over al deze verbeterpunten graag met jullie in gesprek, want het Weer Impact Team is onder constructie.”

Netwerkmanagement

Naar de laatste dia van de presentatie van Kuijper ‘Crisismanagement = netwerkmanagement’ kijkt vrijwel niemand. Deze wordt overigens tijdens de lunch wél volop in praktijk gebracht. Er worden visitekaartjes uitgedeeld en afspraken gemaakt om de informatievoorziening, waarschuwingssystemen en de periode na een eventuele orkaan nog beter te stroomlijnen.